Plastic not so fantastic: dit is de impact van plastic

Plastic is tegenwoordig overal! Het is een hele uitdaging om een plek te vinden waar je geen plastic tegenkomt. In natuurgebieden zie je vaak plastic afval rondslingeren, de supermarkten liggen vol met producten verpakt in plastic en bijna alle apparaten en gebruiksvoorwerpen zijn geheel of gedeeltelijk gemaakt van plastic. Behalve dat onze omgeving ermee overspoeld is, blijkt nu dat zelfs in ons lichaam plastic te vinden is.

Plastic in ons bloed

Door het onderzoeksteam onder leiding van ecotoxicoloog Heather Leslie, waarvan de resultaten in april 2022 werden gepubliceerd, zijn er voor het eerst kleine plasticdeeltjes geconstateerd in het bloed van mensen. Deze kleine plastic deeltjes worden microplastics genoemd.

Microplastic zijn kunststof deeltjes kleiner dan 5 millimeter die gebruikt worden in verzorgingsproducten en verpakkingsmateriaal. Polyethyleentereftalaat (PET), dat we kennen van petflessen, maar dat in veel verpakkingsmateriaal gebruikt wordt, werd bij de helft van de mensen in het bloed aangetroffen.

Daarnaast werden deeltjes gevonden die gebruikt worden in wegwerpservies, wegwerpbekers, frietbakjes en plastic flesjes, zakjes en folies. Maar ook in verzorgingsproducten, zoals tandpasta en bodylotion, vinden we deze soorten microplastics.

Schadelijk voor onze gezondheid

Volgens onderzoekers is meer onderzoek nodig om te bepalen hoe de plastic deeltjes precies door het lichaam ‘reizen’. In theorie is het mogelijk dat microplastics via het bloed in ander weefsel (bijvoorbeeld de hersenen of lever) belanden.

Eerder onderzoek heeft al aangetoond dat de placenta deeltjes kan doorlaten van dezelfde afmetingen als microplastics. Daarnaast is in laboratorium onderzoek bewezen dat microplastics ontstekingen en celbeschadiging in het lichaam kunnen veroorzaken. Maar vervolgonderzoek moet uitwijzen wat precies de effecten op de lange termijn zijn van microplastics in ons lichaam.

Ons gebruik van plastic

Plasticverpakkingen beschermen voedingsmiddelen tegen bederf en daarmee blijven producten langer houdbaar. Dit is een argument dat je veel hoort binnen de voedselindustrie. Hoe beter een product beschermd is, hoe minder voedselverspilling. Volgens sommigen is de impact van voedselverspilling op het klimaat nog veel groter dan van plastic.

Uit recente data blijkt dat dit argument voor een groot deel niet klopt. Van vele verse producten die in plastic verpakt worden, blijkt dat deze juist vaker ongebruikt in de prullenbak belanden. Dit komt doordat voorverpakte producten vaak in een afgewogen hoeveelheid komen. Neem bijvoorbeeld een zak appels of een zak aardappels.

Wanneer mensen losse producten zelf kunnen pakken zijn ze veel beter in staat om in te schatten wat ze ook daadwerkelijk zullen gebruiken en wordt er minder weggegooid. Daarnaast blijkt ook nog eens dat de plastic verpakking bij veel producten helemaal niet zorgt voor een langere houdbaarheid van het product.

In sommige gevallen kunnen plastic verpakkingen wel bijdragen aan het vers houden van producten. Plastic beschermt bijvoorbeeld een komkommer tegen uitdroging in de zomermaanden. Maar in veel gevallen is dit plastic laagje toch echt overbodig.

Plastic in tandpasta

Microplastics worden toegevoegd aan cosmetische producten, zoals tandpasta en bodylotion, omdat deze een reinigende en scrub-achtige werking hebben. Daarnaast zorgen deze plastic deeltjes dat mascara mooi op je wimpers blijft plakken, dat zonnebrand water-resistent is en dat shampoo de juiste dikte heeft zodat deze makkelijk aan te brengen is op je haar.

Gelukkig zijn er genoeg andere materialen met dezelfde functies zoals zandkorrels, vruchtenpitten of het maaisel van bamboe. Deze alternatieven worden gelukkig steeds vaker gebruikt in onze verzorgingsproducten.

Impact op het milieu

Behalve dat we nu weten dat plastic zelfs door onze huid, longen en verteringsstelsel het lichaam kan binnendringen, weten we natuurlijk al veel langer dat plastic een grote impact heeft op het klimaat en de ecosystemen wereldwijd. We produceren jaarlijks ongeveer 300 miljoen ton plastic afval waarvan 40 procent afkomstig is van verpakkingsmateriaal. Van al dit plastic wordt helaas maar een relatief klein deel gerecycled.

Plastic eindigt vaak in de natuur en kan daar wel tientallen tot honderden jaren blijven bestaan. Veel plastic afval komt terecht in de zeeën, waardoor de vissen die we eten nu ook microplastic bevatten. Tenslotte worden veel andere ecosystemen verstoord en overlijden regelmatig dieren aan de gevolgen van plastic zwerfafval.

Minderen met plastic

Het is duidelijk dat we voor onze gezondheid en het klimaat beter wat minder plastic kunnen gebruiken. Maar hoe doe je dat?

1. Drink water uit de kraan en verruil je plastic waterflesje voor een hervulbare waterfles van bijvoorbeeld glas of roestvrij staal.
2. Shop lokaal! Je hebt veel meer keuze uit onverpakte groenten en fruit bij de groenteboer of op de markt dan bij de supermarkt. Verder kun je bij biologische winkels of de kaasboer vaak zuivel in glazen flessen of kaas verpakt in papier krijgen.
3. Vermijd vis en schaal- en schelpdieren. Door plastic afval in de zeeën en meren zijn er nauwelijks nog vissen te vinden die geen bioplastic bij zich dragen. Ook schelpdieren zoals mosselen en oesters bevatten bijna altijd kleine deeltjes plastic.
4. Ga voorbereid de deur uit. Neem bijvoorbeeld standaard in je tas een boodschappentasje, papieren zakjes, een beker (KeepCup) en een besteksetje mee. Dit hoeft niet veel ruimte in beslag te nemen, maar het scheelt wel onnodig gebruik van plastic.
5. Koop je cosmetica bewust. Let bijvoorbeeld op keurmerken zoals: Ecocert Organic & Natural, NaTrue, Cosmebio Bio & Eco, BDIH en het Europees Ecolabel. Daarnaast kun je al je cosmetica producten checken op microplastic via de handige website van Beat the MicroBead.